BÀI 40: LỰC MA SÁT (KHTN6)

 

BÀI 40: LỰC MA SÁT

1.       KHÁI NIỆM LỰC MA SÁT

1. Lực cản trở khi tủ gỗ chuyển động trên mặt sàn là lực tiếp xúc hay là lực không tiếp xúc?

Khi đẩy tủ gỗ chuyển động trên sàn, lực cản trở chuyển động của tủ gỗ là lực tiếp xúc.

2. Khi kéo khối gỗ trượt đều trong hai trường hợp hình 40.1 và 40.2, tại sao giá trị đo được của lực kế lại khác nhau?

Ta thấy, lực cản trở chuyển động của khối gỗ xuất hiện ở mặt tiếp xúc giữa khối gỗ và mặt bàn. Mà tính chất của bề mặt tiếp xúc trong hai trường hợp là khác nhau, ở hình 40.1, mặt tiếp xúc của bàn là gồ ghề; ở hình 40.2, mặt bàn là nhẵn nên lực cản trở chuyển động của tủ là khác nhau.

3. Dựa vào kết quả thí nghiệm và hình 40.1, 40.2, em hãy giải thích về nguyên nhân xuất hiện của lực ma sát.

Nguyên nhân xuất hiện lực ma sát là do sự tương tác giữa bề mặt của hai vật.

* Lấy ví dụ về lực ma sát trong cuộc sống quanh ta.

–        Khi đi dép trên mặt sàn, mặt đường thì có lực ma sát giữa đế dép với mặt sàn.

–        Ma sát giữa trục quạt bàn với ổ trục là lực ma sát trượt.

2.  LỰC MA SÁT TRƯỢT

4. Sau khi rời tay khỏi khối gỗ (hình 40.3), khối gỗ chuyển động như thế nào? Tại sao?

Sau khi rời tay, khối gỗ tiếp tục chuyển động trên mặt bàn rồi dừng lại. Do có lực cản của mặt bàn tác dụng lên khối gỗ (lực này chính là lực ma sát).

Luyện tập

* Lấy một ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sống.

– Khi phanh xe đạp, lực ma sát giữa hai má phanh với vành xe là lực ma sát trượt.

Kết thúc hoạt động 2, GV hướng dẫn HS rút ra nhận xét lực ma sát trượt theo SGK.

3.LỰC MA SÁT NGHỈ

5. Trong thí nghiệm 2, vì sao kéo khúc gỗ một lực mà nó vẫn nằm yên trên mặt bàn? Vì mặt bàn tạo ra một lực cản giữ cho khúc gỗ nằm yên trên bàn.

Luyện tập

* Lấy một ví dụ về lực ma sát nghỉ trong đời sống.

–        Ma sát nghỉ giúp con người có thể đi lại được mà không bị trượt ngã.

–        Ma sát nghỉ giúp mọi vật có thể đứng yên khi có một lực nhỏ tác động.

4.TÁC DỤNG VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA LỰC MA SÁT TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG

6.Lực ma sát có tác dụng như thế nào khi vật chuyển động? 

Lực ma sát có thể cản trở hoặc thúc đẩy chuyển động của vật.

7.Khi người đi bộ trên mặt đường trơn (hình 40.5), điều gì sẽ xảy ra?

Khi người đi bộ, bàn chân tác dụng lên mặt đất một lực hướng về phía sau, mặt đất tác dụng lên bàn chân một lực hướng về phía trước giúp cho người có thể chuyển động về phía trước. Nếu mặt đường trơn, lực ma sát nhỏ làm người có thể trượt ngã.

8.Khi người lái xe bóp phanh, điều gì sẽ xảy ra nếu má phanh bị mòn?

Mục đích của việc bóp phanh là tăng ma sát giữa má phanh và vành xe làm cho xe chuyển động chậm dần. Do vậy nếu má phanh bị mòn thì lực ma sát này giảm làm cho xe dừng lại không kịp thời dẫn đến mất an toàn.

Luyện tập

* Lấy ví dụ về tác dụng cản trở và thúc đẩy chuyển động của lực ma sát.

–        Tác dụng cản trở chuyển động: Lực ma sát trượt của trục bánh xe làm mòn trục và cản trở chuyển động quay của bánh xe.

–        Tác dụng thúc đẩy chuyển động: Khi ta đi bộ trên đường, lực ma sát nghỉ giữa chân với mặt đường giúp ta tiến về phía trước.

*Tìm hiểu ảnh hưởng của lực ma sát trong an toàn giao thông đường bộ

9.Tại sao sau một thời gian sử dụng dép, lốp xe thì chúng đều bị mòn đi? 

Do ma sát giữa mặt đường với dép, lốp xe làm chúng bị mòn dần.

10. Hãy nêu hai ví dụ về ảnh hưởng có lợi và có hại của ma sát trong giao thông. Hai ví dụ về ma sát có lợi:

–Nhờ lực ma sát nghỉ giữa bánh xe và mặt đường mà xe mới chuyển động tiến về phía trước được.

–Nhờ lực ma sát giữa má phanh và vành bánh xe, giữa bánh xe và mặt đường mà xe có thể dừng lại được.

Hai ví dụ về ma sát có hại:

–Lực ma sát trượt cản trở chuyển động của thùng khi ta muốn đẩy thùng.

–Lực ma sát trượt giữa đĩa và xích xe làm mòn đĩa xe và xích.

5.LỰC CẢN CỦA KHÔNG KHÍ

11.Quan sát hình 40.9 và cho biết vì sao các vận động viên đua xe thường cúi khom thân người gần như song song với mặt đường?

Các vận động viên đua xe thường cúi khom thân người gần như song song với mặt đường để giảm lực cản của không khí.

12.     Thực hiện thí nghiệm 3 và cho biết tờ giấy nào rơi chạm đất trước? Tại sao? Tờ giấy vo tròn rơi chạm đất trước vì lực cản không khí nhỏ.

Vận dụng

*Tại sao mặt lốp xe không làm nhẵn? Tại sao mặt dưới của đế giày lại gồ ghề?

–Mặt lốp xe không làm nhẵn mà thường được khía thành các rãnh để tăng lực ma sát, đảm bảo an toàn cho xe.

–Mặt dưới của đế giày gồ ghề để tăng ma sát, giúp ta không bị trượt khi chuyển động.

*Tại sao cần quy định người lái xe cơ giới (ô tô, xe máy, …) phải kiểm tra lốp xe thường xuyên và thay lốp khi đã mòn?

–Khi lốp mòn ma sát giữa bánh xe và mặt đường sẽ giảm làm xe dễ bị trượt khi chuyển động, do đó để đảm bảo an toàn khi xe chuyển động, người lái xe cần phải kiểm tra lốp xe thường xuyên và thay lốp khi bị mòn.

C.HƯỚNG DẪN GIẢI BÀI TẬP

1.Đáp án C.

2.Đáp án B.

3.Mặt lốp ô tô vận tải phải có khía sâu hơn mặt lốp xe đạp vì làm như vậy để tăng ma sát giữa lốp xe với mặt đường để hạn chế xảy ra tai nạn. Khi ô tô chạy trên đường, ma sát sẽ xuất hiện giúp cho lốp xe bám vào mặt đường để xe di chuyển dễ dàng hơn.

4.Cán dao, chổi trơn trượt thì khi chúng ta cầm sẽ dễ bị tai nạn nên cán dao, chổi không làm nhẵn bóng để tăng lực ma sát.

Tra dầu mỡ vào các ổ trục xe sẽ làm giảm lực ma sát giúp xe dễ chạy hơn.